Αναδημοσιεύω το εξαιρετικό πόνημα του φίλου Τάκη Ντάσιου απο τις Ορεινογραφίες ,
επίκαιρο και χρήσιμο στήριγμα, στη προσπάθεια κατοίκων και φορέων των Αγράφων να αποτρέψουν την άλωση ιστορικών βουνοκορφών τους από χαλύβδινες ανεμογεννήτριες, οι οποίες θα προσθέσουν κέρδη σε ελάχιστους, ενώ θα επιβαρύνουν το περιβάλλον και τον λαό με δυσβάστακτες συνέπειες.
Μόλις το Σάββατο 2 Ιούνη πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων εκδήλωση, κατόπιν πρωτοβουλίας του Δικτύου Φορέων και Πολιτών για την Προστασία των Αγράφων και της Κίνηση Πολιτών για την Προστασία του Ευρυτανικού Περιβάλλοντος, για να συζητήσουν φορείς και πολίτες για τον μεγάλο κίνδυνο που απειλεί τα Άγραφα αλλά και για να συντονίσουν την δράση τους για την αποτροπή του.
*******************
Άγραφα, χώρα των βουνών και των ανθρώπων. Βουνοσειρές ατέλειωτες, επάλληλα ψηλά όρθια τείχη, βαθιά φαράγγια και ρεματιές με ορμητικά ποτάμια, σκιερά δάση, που κάνουν την πορεία πιότερα σιωπηλή. Μονοπάτια που οδηγούν σε αγροικίες, πέτρινα μονότοξα γεφύρια, περάσματα ψηλά, ξεχασμένα μοναστήρια και όμορφα χωριά. Μιας δρασκελιάς απόσταση και στην αντίπερα όχθη ένας κόσμος μαγικός αλλά και αληθινός.
Κοιτάζοντας νότια, το καμπαναριό του ξωκλησιού Αγίου Νικολάου Βραγκιανών, στο διάσελο Αγίου Νικολάου, ανάμεσα στους όγκους Απέλινα –Πλάκα Αγράφων
Κοιτάζοντας νότια, το καμπαναριό του ξωκλησιού Αγίου Νικολάου Βραγκιανών, στο διάσελο Αγίου Νικολάου, ανάμεσα στους όγκους Απέλινα –Πλάκα Αγράφων
Στ΄ Άγραφα το σκληρό είναι όμορφο, το απλό είναι πραγματικό και το φυσικό είναι το ζητούμενο.
Τα Άγραφα είναι απ τα πιο αυθεντικά γεωγραφικά κομμάτια της ελληνικής γης. Ο παλιός τρόπος ζωής καλά κρατεί και παρ όλες τις αλλαγές, ο τόπος δείχνει να αδιαφορεί για τους νεοτερισμούς της σύγχρονης εποχής.
Στις μέρες μας, όμως, η πολιτεία προγραμμάτισε να εγκαταστήσει ανεμογεννήτριες (Αιολικά πάρκα) σε δυο σημεία, πάνω στ Άγραφιώτικα βουνά: Το πρώτο, ισχύος 40 MW στη θέση «Μίχος – Βοϊδολίβαδο – Απελίνα» του Δήμου Αγράφων νομού Ευρυτανίας (εν συντομία: Απέλινα) και το δεύτερο ισχύος 46 MW στη θέση «Γραμμένη – Τούρλα – Καρνόπι» του Δήμου Αγράφων νομού Ευρυτανίας (εν συντομία Λεκάνη Νιάλας).
Αναλυτικά, το πρώτο είναι ορεινό σύμπλεγμα που περιλαμβάνει τις κορφές: Μίχος, 1.800 μ. – η παρακείμενη κορφή Πύργος, ύψ. 1.804 μ. «ανήκει» στον νομό Καρδίτσας – Βοϊδολίβαδο, ύψ. 1.776 μ., και Απέλινα, ύψους .1.750 μ. περίπου – ο όγκος που ξεκινά πάνω από το διάσελο του Αγίου Νικολάου Βραγκιανών, όπου ξωκλήσι και κτίσμα του δασαρχείου).
Ανάμεσα σε δυο διάσελα, αυτό του Μπουκόρου (διέρχεται χωματόδρομος) και διάσελο Αγίου Νικολάου Βραγκιανών (διέρχεται χωματόδρομος), εκατέρωθεν της κορφογραμμής, που θα εγκατασταθούν οι ανεμογεννήτριες, είναι ριζωμένοι οικισμοί και συνοικισμοί, όπως: οικ. Καρβασαράς, οικ. Μέγα Ρεύμα οικ. Μεγάλα Βραγκιανά με τους συνοικισμούς Κουστέσα, Κριθάρια, Καρυά, (ποιμενικές εγκαταστάσεις), και οικ. Έλατος, που ανήκουν στα Μεγάλα Βραγκιανά. Κύριο λόγο έχει εδώ το χ. Μεγάλα Βραγκιανά νομού Ευρυτανίας. Δρόμος αρκετά φαρδύς για τα ορεινά δεδομένα, – ανηφορίζει από την Λίμνη Ν. Πλαστήρα στο διάσελο του Αγίου Νικολάου Βραγκιανών,.
Πρόκειται για ένα ορεινό «τόξο», ήπιας εδαφικής διάταξης, χωρίς υψομετρικές εξάρσεις, μέσου ύψους περίπου 1.800 μ. αυθεντικής φυσικής ομορφιάς και αγριάδας, που συνδέει δύο κύρια ορεινά συγκροτήματα: Βουτσικάκι και αυτό της Πλάκας – Καταρραχιά.
Το δεύτερο σκέλος εγκατάστασης ανεμογεννητριών στο ορεινό τόξο «Γραμμένη, Τούρλα, Καρνόπι», μέσου ύψους 1.800 μ., με την κορφή Τούρλα 1.828 μ. όπου διἐρχεται εποχιακός δρόμος. Πέριξ αυτού είναι οι οικισμοί Άγραφα, Καμάρια, Νιάλα, Χαλιάς και Σάϊκα (Πετράλωνα), συνοικισμοί του χωριού Άγραφα.
Και οι δύο ενότητες: «Απέλινα» και «Λεκάνη Νιάλας» ανήκουν γεωγραφικά στο δήμο Αγράφων νομού Ευρυτανίας
Περιδιαβαίνοντας στα Αγραφιώτικα βουνά, θυμήθηκα, κάτι που μούχε πει κάποτε ένας ηλικιωμένος Αγραφιώτης: «κατά την δημιουργία του κόσμου (παιδάκ΄ μου), όταν ο Θεός θέλησε να φτιάξει τον κόσμο, τα εύφορα μέρη τα πέρασε απ τη σίτα και έφτιαξε τους κάμπους ενώ τα στουρνάρια (πέτρες, αγκωνάρια) τα έριξε στη γη και γεννήθηκαν .. τ΄ Άγραφα»
Βουνά, άνθρωποι, ιστορία..
Στα ριζά του πρώτου τόξου γεννήθηκε η Σχολή της Γούβας, το Ελληνομουσείον των Αγράφων, στα Μεγάλα Βραγκιανά, όπου δίδαξαν σπουδαίοι – φωτισμένοι άνθρωποι και στο δεύτερο τόξο, στα χώματα της Νιάλας, ράχη Γραμμένη, γράφτηκαν σελίδες της νεότερης ιστορίας μας, όταν το ίδιο το βουνό με τις συνθήκες του επέβαλλε την εθνική συμφιλίωση μεταξύ ανταρτών και τακτικού στρατού, έστω και για λίγο..
Επί της ράχης Γραμμένη, μνημείο της νεότερης ιστορίας μας, που αναφέρεται στα γεγονότα της Νιάλας
Επί της ράχης Γραμμένη, μνημείο της νεότερης ιστορίας μας, που αναφέρεται στα γεγονότα της Νιάλας
Για την Νιάλα, την εντυπωσιακή κορφή που δεσπόζει απέναντι απ την Γραμμένη, γράφει ο Τάκης Ψημμένος, 1985: Αντάρτες στ΄ Άγραφα (1946-1950), αναμνήσεις ενός αντάρτη, σ.96, ότι: «η Νιάλα είναι ο βασιλιάς των Αγράφων. Στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο λαός είχε πλάσει ένα μύθο για τη Νιάλα, που του θέρμαινε την ψυχή, στον βαρύ χειμώνα της σκλαβιάς. Λέγανε τάχα, πως υπάρχει στην Νιάλα υπάρχει μία πελώρια σπηλιά, απάτητη από τον άνθρωπο, όπου κατοικούσε ένας δράκος. Ο δράκος μισούσε τους Τούρκους κι όταν έπαιρναν τον δρόμο ν ανεβούνε κατά τ ΄Άγραφα, τους κύλαγε μεγάλα κοτρώνια και τους ανάγκαζε να γυρνάνε πίσω. Έτσι οι Τούρκοι δεν κατάφεραν να πατήσουν τη Νιάλα..»
Και ο Michel Sivignon1992 Θεσσαλία γεωγραφική ανάλυση μιας ελληνικής περιφέρειας, σ.398 σημειώνει: «τόσο στη πεδιάδα όσο και στο βουνό, η λέξη Άγραφα έχει έντονες απηχήσεις στη λαϊκή συνείδηση. Τα Άγραφα έχουν τη φήμη του απρόσιτου βουνού, όπου οι Τούρκοι δεν κατόρθωσαν ποτέ να διεισδύσουν»
ΆΓΡΑΦΑ, απρόσιτα βουνά, άγραφτος τόπος ελεύθερων ανθρώπων, η δύναμη της ανθρώπινης επιβίωσης.
Πήρα φόρα τώρα, με την εξαγγελία εγκατάστασης αιολικών πάρκων στα αγραφιώτικα βουνά. Περιδιαβαίνοντας τον χώρο χρόνια τώρα, έζησα την αυθεντικότητά του. Σκέφτομαι…
Είναι κι αυτό το όνομα βλέπεις – όνομα και πράγμα. Εθνικό φυσικό – πολιτιστικό μνημείο πολιτισμού, που δεν του έχει αποδοθεί μέχρι σήμερα ούτε καν ο χαρακτηρισμός του Εθνικού δρυμού, αν και του αξίζει ένας χαρακτηρισμός ανώτερος, κάτι σαν ιερά κιβωτός φυσικής ομορφιάς και κοιτίδα πολιτισμού στην καρδιά της χώρας και πάνω στην ραχοκοκαλιά της Πίνδου.
Στοχάζομαι τον τόπο φυτεμένο με τις σιδερένιες ανεμογεννήτριες, με τον θόρυβο που κάνουν, με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον -που υπάρχουν- και με όλα αυτά τα τόσο ξένα προς το περιβάλλον παράγωγα, που μέσα στα χρόνια θα απλωθούν γύρω. Και το χειρότερο τις τόσες επεμβάσεις που θα πρέπει να γίνουν για να στηθεί αυτό το έργο. Δρόμοι, τσιμέντο κλπ. Ιεροσυλία!!!
Ο αγέρας των βουνοκορφών και τα νερά των πηγών, ρυακιών, ποταμών που τρέχουν ολούθε, γεννιούνται πλούσια και ανεξέλεγκτα στις βουνοκορφές των Αγράφων και στα ριζά τους, ελεύθερα, αβίαστα, από μόνα τους. Τα νερά που τρέχανε φυσικά, αιώνες τώρα, τα κάναμε φράγματα και ο αέρας που βουϊζει στις βουνοκορφές θα γεμίσει γιγάντιους ανεμοφτερωτές. Τα χιόνια που θα καθίσουν; Τα νερά από πού θα έρθουν;
«Τι τα θέλουμε δαύτα παιδάκι μου, του διαόλου είναι αυτά», μούπε ένας ηλικιωμένος βοσκός
Ο Πατροκοσμάς, που γυρόφερνε στον τόπο και προφήτεψε τόσα και τόσα, είπε και το «κάποτε, τούτα τα βουνά θα μας σώσουν».. Ας σκεφτούμε τα λόγια του Αγίου των βουνών, και ας αφήσουμε τα πράγματα να πάρουν τον δρόμο τους. Το βουνό από μόνο του είναι μια δύναμη, που όπως τουλάχιστον τα Ἀγραφα μας έχουν δείξει, μέσα στους αιώνες, κράτησαν την ζωή, οι άνθρωποι που έζησαν εκεί πολέμησαν, νίκησαν, δείχνοντας το ανάστημά τους, τιμώντας την ελευθερία, που τόσο διδάχθηκαν σ’ αυτές τις δύσκολες συνθήκες.
Οι ανεμογεννήτριες δεν έχουν θέση στα βουνά των Αγράφων. Θα τα μειώσουν! Από ένα μοναδικό οικολογικό πεδίο αυθεντικότητας και καθαρότητας θα το μεταλλάξουν σε ένα ακόμα βιομηχανικό πάρκο.
Αν θέλει η Πολιτεία να κάνει κάτι για τον τόπο, ας ξαναπιάσει όσο είναι καιρός τα πράγματα λίγο πιο πίσω. Κάθε αρχή και δύσκολη, αλλά από δυσκολίες τα Άγραφα, είναι συνηθισμένα.
Άγραφα είναι ο χώρος, είναι το αυθεντικό, το φυσικό! Είναι ο αγέρας των κορφών, το τραγούδι των νερών, οι άνθρωποί του, ο ξωμάχος μπροστά σε μια αγροικία, ο τσοπάνος στο κοπάδι του, το σκούξιμο του ζωντανού, η ανάσα του στρατοκόπου που αγκομαχά στο μονοπάτι. Είναι πολλά που δεν μπαίνουν σε λόγια, είναι «αυτό» πουα άντεξε για χρόνια. Αλλά η πολυπόθητη ελευθερία σ’ αυτά γεννήθηκε, πάλεψε και νίκησε.
Στα Άγραφα είναι σκληρή η ζωή, αλλά έχει την ομορφιά της. Άντεξε για χρόνια, στην απομόνωση, σε ειδικό καθεστώς κατατρεγμού επιτήρησης, αδιαφορίας.
Όμως εδώ, μέσα και πάνω στα βουνά, γεννήθηκε η ελευθερία της σκέψης και είναι ιεροσυλία να ασελγούμε σ’ αυτό το σώμα!!!
Τάκης Ντάσιος, Ιούνιος 2018
Πληροφορίες, ενημέρωση, ενέργειες:
Συντονιστικό για την Προστασία των Αγράφων dikografo@gmail.com και fasoulas@yahoo.gr (Χρήστος Φασούλας)
Κίνηση Πολιτών για την Προστασία του Ευρυτανικού Περιβάλλοντος … , Μανώλης Κοπανάκης emkopanakis@gmail.com και Φώνη Τσιμάκη pertsimaki@yahoo.gr και
Agrafa S.O.S. agrafasos@gmail.com
Agrafa S.O.S. <agrafasos@gmail.com>:diktyoagrafa@gmail.com,
Ηλίας Προβόπουλος actimon
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Τσιτσά Κ. Σεραφείμ1981: Τα Άγραφα της Πίνδου (Θεσσαλικά και Ευρυτανικά Άγραφα) με ειδικό χάρτη των Αγράφων, γεωγραφία, ιστορία, λαογραφία, τουρισμός, δάση, ορεινή οικονομία. 1η έκδοση 1967, Επανέκδοση υπό συλλόγου των εν Λαρίση Καρδιτσιωτών «Ο Καραϊσκάκης», Λάρισα
Ψημμένου Τάκη1985: Αντάρτες στ΄ Άγραφα (1946-1950), αναμνήσεις ενός αντάρτη, 2η έκδοση, εκδόσεις « Σύγχρονη εποχή», Αθήνα
Sivignon Michel1992: Θεσσαλία, γεωγραφική ανάλυση μιας ελληνικής περιφέρειας, μτφρ. Γιούλη Αναστοπούλου, εκδ. Μορφωτικό Ινστιτούτο Αγροτικής Τράπεζας, Αθήνα
Ντάσιου Τάκη1999: Στ΄ Άγραφα, εκδόσεις Μίλητος
Περιηγητικός & πεζοπορικός & χάρτης2006: Βόρεια Άγραφα, Λίμνη Πλαστήρα, κλίμακας 1: 50..000, σειρά Topo50, 4,1, Θεσσαλία, εκδ. ΑΝΑΒΑΣΗ
Περιηγητικός και πεζοπορικός χάρτης2004: Άγραφα, κλίμακας 1:50.000 σειρά: Τopo 50, Κεντρική Ελλάδα, Πίνδος, εκδ. ΑΝΑΒΑΣΗ
Ντρενογιάννη Γιάννη (Επιμ.)2007: «Θεσσαλία, λίμνη Πλαστήρα, Μετέωρα, Ελάτη, Περτούλι, Ασπροπόταμος, Αργιθέα, με αυτοκίνητο, με τα πόδια, με 4Χ4 και μοτοσυκλέτα, χωρίς μυστικά», σειρά: Ανακαλύψτε την Ελλάδα, ειδική έκδοση της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ
Περιηγητικός & πεζοπορικός χάρτης2009: Ευρυτανικά βουνά, σειρά: Topo50, Central Greece, 2.4/2.5, εκδ. ΑΝΑΒΑΣΗ
Ντρενογιάννη Γιάννη (Επιμ.)2009: «Στερεά Ελλάδα Καρπενήσι –Άγραφα, (αξιοθέατα, διαδρομές, μονοπάτια, περιήγηση, 4Χ4)», σειρά: Εξερευνήστε την Ελλάδα, στο ΕΘΝΟΣ
Νέζη Νίκου2010: Τα Ελληνικά βουνά, γεωγραφική εγκυκλοπαίδεια, τόμος 2, Ηπειρωτική Ελλάδα (Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα, Θεσσαλία, Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη), εκδ. Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας Αναρρίχησης –Κληροδότημα Αθ. Λευκαδίτη,
Ντάσιου Τάκη 2011: Η στράτα των νομάδων Σαρακατσαναίων Αγραφιωτών και το πολιτισμικό ίχνος της (Αλίαρτος Βοιωτίας –Νιάλα Αγράφων Ευρυτανίας), ανέκδοτη διδακτορική διατριβή